Άγαλμα Κατσαντώνη – Ιωάννινα (Πλατεία Ηρωών).
- Γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΡΥΦΤΟΣ
- Ιστορικός
Τέλη του 18ου αιώνα στην προεπαναστατημένη Δ. Ελλάδα γεννιέται ο Αντώνης Μακρυγιάννης η αλλιώς «Αντώνης Κατσαντώνης». Ο Κατσαντώνης γιός του Γιάννη Μακρυγιάννη και της Αρετής, με Σαρακατσάνικη ρίζα μεγαλώνει μαζί με τα τέσσερα αδέλφια του (τον Κώστα Λεπενιώτη, τον Γιώργο Χασιώτη, τον Χρήστο Κουτσίκο και την Αικατερίνη) στην περιοχή των Αγράφων της Ευρυτανίας.
Για την γενέτειρα του Κατσαντώνη κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο γεννήθηκε στο Βασταβέτσι της Ηπείρου, ενώ άλλοι στο χωριό Μάραθος των Αγράφων. Για την ημερομηνία γεννήσεως του πχ οι μελετητές Π.Ι. Βασιλείου, Δ. Σταμέλος, υποστηρίζουν ότι ο Κατσαντώνης γεννήθηκε το 1775 ενώ ο Επαμεινώνδας Φραγγίστας το 1777.[1]
Συμφωνα με την παράδοση όταν ο μικρός Αντώνης Μακρυγιάννης ήθελε να γίνει Κλέφτης, η μητέρα του λυπημένη του έλεγε «Κατσ’ Αντώνη μου» εννοώντας να μην χαθεί στον πόλεμο. Έτσι ονομάστηκε Κατσαντώνης. Οι «Κατσαντωναίοι» πολεμούσαν αρβανίτες ληστές(Μπουκουβαλαίοι).[2] Ο Κατσαντώνης μαθήτευσε κοντά στον καπετάν Δίπλα. Το 1802 ήταν 25 χρονών και συνάμα καταζητούμενος από τις οθωμανικές αρχές ο Κατσαντώνης καθώς είχε φονεύσει κάποιον συνεργάτη του Αλή Πασά.
Δυστυχώς οι γονείς του βασανίζονται και σκοτώνονται στα Γιάννενα, ο Κατσαντώνης μόλις το πληροφορείται αμέσως δίνει όρκο να πολεμήσει τους Τούρκους. Το 1805, ο Κατσαντώνης θα εκδικηθεί σκοτώνοντας τους Δερβέναγες Ιλιάσμπεγα στην Τριφύλλα Ευρυτανίας και Κουτζουμουσταφάμπεή στη Κεχρινιά. Το 1806 Ο Αλή Πασάς στέλνει τον Δερβέναγα Μπελούση να αντιμετωπίσει την ομάδα του Κατσαντώνη στου «Πουλιού την Βρύση».
Οι Κατσαντωναίοι νικούν πανηγυρικά. Το ίδιο αποτέλεσμα είχαν και οι συγκρούσεις του Κατσαντώνη με τους Δερβέναγες Μπεράτη και Τζογαδούρου στα μέρη του Βάλτου. Το 1807 ο Αλή Πασάς έχοντας τρομοκρατηθεί από την απειλή των Κατσαντωναίων, δίνει εντολή στον Βεληγκέκα να σκοτώσει εκείνος τον Κατσαντώνη. Ο Κατσαντώνης παρ΄όλα αυτά σε συνεννόηση με τον Καραϊσκάκη εξουδετερώνει τις δυνάμεις του Βεληγκέκα στο Προσηλιακό. Τον ίδιο χρόνο όμως οι Τούρκοι παίρνουν πίσω το αίμα τους με στην μάχη της Γρεβενούς με αρχηγό τον Μουχουρτάρη δημιουργώντας απώλειες στους Κατσαντωναίους.
Αναπάντεχα το 1807 ο Κατσαντώνης καλείται από έναν «Ρώσο» αξιωματικό να συμμετάσχει στην συνέλευση των Κλεφταρματολών που θα πραγματοποιούνταν στην Άγια Μαύρα (Λευκάδα). Ο Κατσαντώνης ξεκίνησε για την Λευκάδα όπου τον περίμεναν οι μητροπολίτης Ιγνάτιος, Καποδίστριας, Κολοκοτρώνης, Νικηταράς και άλλοι. Στην διαδρομή του συνάντησε δυο αιφνιδιαστικές επιθέσεις Τουρκαλβανών, στο Γεφύρι του Μανώλη και στο Ξηρόμερο.
Τελικά ο Κατσαντώνης κατάφερε να δώσει το δυναμικό παρόν του στην συνέλευση των Κλεφταρματολών.[3] Το 1808 επέστρεψε στα Άγραφα συνεχίζοντας τον Αγώνα του αλλά προσβάλλεται από την τότε θανατηφόρα ασθένεια της ευλογιάς. Φυγαδεύεται σε μια σπηλιά στο χωριό Μοναστηράκι Αγράφων. Μια προδοσία όμως θα οδηγήσει στη σύλληψη και έπειτα στον μαρτυρικό του θάνατο από τους Τούρκους. Η γενναιότητα του, η ανδρεία του και ο ηρωισμός του δικαίως του επιτρέπουν να έχει μια σημαντική θέση στο «Πάνθεον των Ηρώων» του 1821.
Όπως διαπιστώνεται λοιπόν η δράση του εθνικού ήρωα Κατσαντώνη αντικατοπτρίζει στατιστικά την κοινωνική κινητικότητα του μέσου Ρωμιού της προεπαναστατικής Ελλάδας όπου από απλός άνθρωπος της υπαίθρου οργανωνόταν στους Κλέφτες ύστερα με Αρματολούς και υιοθετώντας τις εθνικοαπελευθερωτικές και επαναστατικές νόρμες συνειδητά πλέον να δημιουργούσε σφοδρή αναστάτωση στους Οθωμανούς.[4] Ο βίος του Κατσαντώνη άφησε πλούσια κληρονομιά για την δημοτική ελληνική παράδοση ενώ στα ορεινά των Αγράφων ακόμα ακούγεται ετούτη η στροφή : «…Τρέμουν, σπαράζουν στ΄όνομα του κλέφτη Κατσαντώνη! Χαρά στη μάννα πόκαμε τέτοιο παιδί λιοντάρι. Και στ΄Άγραφα που γέννησαν τον ξακουσμένο κλέφτη…».
________________________
[1] Δ. Σταμέλος, «Κατσαντώνης», εκδ: ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα, 1980, σελ 50-100
[2] Νικόλαου Κ. Κασομούλη, «Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων (1821-1833)» – Τόμος Α΄, εκδ: ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ,Αθήνα, 1939,σελ 29
[3] Επ. Φραγγίστα, «Βίος Κατζαντώνη», Αθήνα,1862,σελ 12-50
[4] Στέφανος Παπαγεωργίου, «Από το Γένος στο Έθνος», εκδ. ΠΑΠΑΖΗΣΗ, Αθήνα, 2005, σελ49-73
Πηγή: timesnews.gr
