ΑΡΙΣΤΟΜΕΝΗΣ ΠΡΟΒΕΛΛΕΓΓΙΟΣ
Το τελευταίον ζεύγος
Το βράδυ εκάθισα στ’ ακροθαλάσσι.
Το κύμ’ αθάνατο κυλά, πηγαίνει,
παντοτινή ολόγυρά μου πλάση.
Κι ο άνθρωπος; Σαν όνειρο διαβαίνει
Αχ! Ζήλεψα τα κύματα που τρέχουν
και ζουν εις τους αιώνας των αιώνων·
τα όρη, που με περηφάνια αντέχουν
μες στον φρικτό κατακλυσμό των χρόνων.
Μα ξάφνω στ’ ανθισμένα μονοπάτια
ερωτεμένο διάβαινε ζευγάρι.
Εστάθηκαν, κοιτάχτηκαν στα μάτια
κι εφιλιθήκαν – ω, αγάπης χάρη!
Μου φάνηκε πως απ’ τον έρωτά των
εβγήκεν έν’ αμάραντο λουλούδι
και πως αντήχησε το φίλημά των
σαν της αθανασίας το τραγούδι.
Και ήκουα το αντιλάλημά του
στα βάθη των αιώνων να ξαπλώνη,
κι έβλεπα τη ζωή να ξεφυτρώνη
φαιδρή, λαχταριστή στο χάιδεμά του.
Και είδα τη Συντέλεια του κόσμου,
το κύμα το αιώνιο στειρεμένο,
της γης το πρόσωπο αποσταμένο,
σιγή περίγυρά μου, νέκρα εμπρός μου!
Τα όρη πέφτουν σωροβολιασμένα
μ’ ένα κουφόν αντίλαλο στη σφαίρα,
τα δένδρα, τα χορτάρια στακτωμένα·
ένα πουλί δεν σχίζει τον αέρα.
Και μες στο χαλασμό, μες στην αντάρα
αγκαλιασμένοι στέκουνε δυο νέοι.
Κοιτάζονται, φιλιούνται με λαχτάρα
και ξεψυχούν στον κόσμο τελευταίοι.
Η χαρά της φύσεως
Πόσες φορές εδιάβηκα και δεν την είδα
αυτήν εδώ την ευτυχία την κρυμμένη!
Εμπρός σε πόσα ο άνθρωπος τυφλός διαβαίνει,
όταν του κλείνη την ψυχή βαριά φροντίδα!
Σήμερα ανοίχτηκε η κλειστή καρδιά μου· πάλλει
χαρούμενη μέσα στης φύσεως τα κάλλη,
και στα γαλήνια βάθη της, σαν σε καθρέφτη,
μικρή μεγάλη κάθε εικόνα τώρα πέφτει.
(“Ποιήματα”)
Δυο έρωτες
Σ’ έρωτα βυθισμένοι κάθονται στα βράχη
δυο νέοι. Πέρ’ από τα πέλαγα ροδίζει.
Γλυκοφωτίζεται κάθε νησί και ράχη.
Ερωτικά το κύμα κάτω μουρμουρίζει.
Δυο περιστέρια στο ίδιο τ’ ακρογιάλι
φιλιούντ’ ερωτευμένα, ενώ τριγύρω
τ’ αγριοβότανα σκορπίζουν μύρο.
Τον έρωτά των σιγανά το κύμα ψάλλει.
Ένας ψαράς εφάνη, στις βραχιές πηδά
και με το καλαμίδι του στον ώμο τραγουδά.
Ο νέος κρύβεται σ’ ενός γκρεμού κουφάλα
και φεύγει, φεύγει η κόρη με τρεχάλα.
Επέταξαν και τ’ άγρια περιστέρια
στο ξαφνικό του ανθρώπου βήμα.
Αλλ’ έφευγαν αχώριστα κατά το κύμα
τ’ αγαπημένα, ευτυχισμένα ταίρια.
(Εμπρός εις το Άπειρον – Σφιγξ και Πήγασος)
ΑΡΙΣΤΟΜΕΝΗΣ ΠΡΟΒΕΛΛΕΓΓΙΟΣ (1850-1936). Ο Αριστομένης Προβελέγγιος γεννήθηκε στη Σίφνο και σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας, καθώς και στα πανεπιστήμια του Μονάχου, της Λειψίας και της Ιένας, όπου αναγορεύτηκε και διδάκτωρ Φιλολογίας και Ιστορίας της Τέχνης. Διετέλεσε γραμματέας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1891-1892) και βουλευτής Μήλου από το 1899 ως το 1905. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του έζησε αποσυρμένος στη γενέτειρά του. Το 1926 εκλέχτηκε πρόσεδρο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Τα λογοτεχνικά είδη με τα οποία ασχολήθηκε είναι η ποίηση και το θέατρο. Τα ποιήματά του είναι λυρικά και επικολυρικά. Κατά τη διάρκεια των αθηναϊκών σπουδών του βραβεύτηκε στον ποιητικό διαγωνισμό του Πανεπιστημίου Αθηνών (1871) με το ποίημα Θησεύς και δημοσίευσε ποιήματα σε λογοτεχνικά περιοδικά και ημερολόγια. Ακολούθησαν δυο ακόμη συλλογές του στην Αθήνα, που συναποτελούν μαζί με τον Θησέα την επικολυρική φάση της ποίησής του. Το 1881 επέστρεψε από τη Γερμανία στην Αθήνα.
Από το 1898 ξεκινά τυπικά η δεύτερη φάση της ποίησής του, με πρώτο σταθμό τη συλλογή Παλαιά και νέα, όπου εισήγαγε μια νέα γλωσσική έκφραση, μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής, καθώς και μια λυρικότερη θεματολογία. Ως ορόσημο στην αλλαγή των γλωσσικών του πεποιθήσεων θεωρήθηκε η επαφή του με το Νικόλαο Πολίτη και τον Εμμανουήλ Ροΐδη στα 1890 στην επιτροπή του Φιλαδέλφειου διαγωνισμού, όπου ο Προβελέγγιος ήταν επίσης μέλος. Για το θέατρο έγραψε δράματα και τραγωδίες, νεοκλασικιστικής τεχνοτροπίας. Από τα θεατρικά του έργα παραστάθηκαν ο Ρήγας η Φαίδρα η Ιόλη και η Επιστροφή του ασώτου ενώ ο Νικηφόρος Φωκάς βραβεύτηκε το 1915 στον Αβερώφειο διαγωνισμό. Το 1888 μετέφρασε το Faust του Goethe και το 1902 τη μελέτη του Lessing Λαοκόων ή περί των ορίων της ζωγραφικής και της ποίησης, και τα δύο σε γλώσσα καθαρεύουσα. Ο Προβελέγγιος έγραψε στην εκπνοή της Α΄ Αθηναϊκής Σχολής και στις αρχές της Νέας Αθηναϊκής Σχολής. Ο Παλαμάς υποστήριξε πως στο πρόσωπό του αντικατοπτρίστηκε η μετάβαση της ελληνικής λογοτεχνίας από το γερμανικό νεοκλασικισμό στον ελληνικό πραγματισμό. Κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων έγραψε επίσης θουρίους και πατριωτικά ποιήματα. 1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Αριστομένη Προβελέγγιου βλ. Άγρας Τέλλος, «Προβελέγγιος Αριστομένης», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια20. Αθήνα, Πυρσός, 1932 (τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας, Κριτικά Τόμος δεύτερος· Ποιητικά πρόσωπα και κείμενα· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.260-264. Αθήνα, Ερμής, 1981), Αργυρίου Αλεξ., “Προβελέγγιος Αριστομένης”, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Κανακάρης Αντώνης, “Προβελέγγιος Αριστομένης”, Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και Μερακλής Μ.Γ., “Αριστομένης Προβελέγγιος”, Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί – Εποχή του Παλαμά – Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ.172-175. Αθήνα, Σοκόλης, 1977.
Πηγή: timesnews.gr
