- Γράφει ο Ζαχαρίας Καραταράκης*
Το επίγραμμα είναι ένα ιδιαίτερο είδος της λυρικής ποίησης. Αρχικά ήταν χαράγματα σε επιτύμβιες στήλες με δύο στίχους. Στην πορεία εξελίχθηκε και εμπλουτίστηκε το περιεχόμενό του. Επιγράμματα γράφονταν από τα κλασικά, τα αλεξανδρινά και τα βυζαντινά χρόνια. Ακόμα και σήμερα εξακολουθεί το ποιητικό αυτό είδος να γοητεύει με τη χάρη του.
Σώθηκαν πολλές ανθολογίες επιγραμμάτων και ανάμεσά τους οι Παλατινή Ανθολογία. Πολλοί έχουν προσπαθήσει να μεταφέρουν στα νέα ελληνικά διάφορες θεματικές ενότητες. Η πιο προσεγμένη έκδοση είναι του καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Νίκου Χουρμουζιάδη «Ερωτικά Επιγράμματα» από τις εκδόσεις «Στιγμή». Υπάρχει πλούσια εισαγωγή, μετάφραση και σχόλια, αλλά και το πρωτότυπο κείμενο.
Είναι μια καλαίσθητη έκδοση, όπως μας έχει συνηθίσει σε όλα του τα βιβλία ο γνωστός εκδοτικός οίκος, που έχει μέχρι τώρα υπηρετήσει το βιβλίο και την ποιότητα με αφοσίωση. Κάθε βιβλίο του είναι κόσμημα και στη μορφή και στο περιεχόμενο. Τόσο η σειρά «Στοχασμοί» που είναι ανθολόγηση σκέψεων μεγάλων φιλοσόφων και συγγραφέων, όσο και η «Βιβλιοθήκη αρχαίων συγγραφέων» αποτελούν μεγάλη προσφορά. Αν υπήρχε βραβείο για την ποιότητα των εκδόσεων η «Στιγμή» θα έπρεπε να βραβεύεται συνεχώς.
Μια γεύση από τα ερωτικά επιγράμματα θα σας δώσω για να χαρείτε την ομορφιά και την ποιητική τους δύναμη. Όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να αναζητήσουν το βιβλίο και είμαι βέβαιος ότι θα τους αποζημιώσει.
«γλυκό είναι της Ευρώπης το φιλί, και μόνο αν σου σιμώσει
τα χείλη κι αν το στόμα σου λίγο στην άκρη αγγίξει˙
μα δεν το αγγίζει με την άκρη των χειλιών˙ μόλις σφηνώσει
το στόμα, την ψυχή ως τα νύχια, λες, θα σου ρουφήξει».
«Τα μάτια της ολόχρυσα, τα μάγουλά της κρυσταλλένια,
τερπνότερο από πορφυρό τριαντάφυλλο το στόμα,
σαν από αλάβαστρο ο λαιμός, σαν από μάρμαρο τα στήθη,
πόδια λευκότερα απ’ της Θέτιδας, σαν ασημένια˙
κι αν κάποια αγκάθια έχουν αφήσει στα μαλλιά της λευκό χρώμα,
τα ίχνη αυτά του χρόνου τα εμπιστεύομαι στη λήθη».
«Λουζόταν η ασημόποδη παρθένα και τα ώριμα μήλα
των απαλότατων μαστών της τη δροσιά ρουφούσαν˙
κι οι απαλότατοι γλουτοί της σε άμιλλα κυκλοδρομούσαν,
καθώς το δέρμα, σα νερό καθάριο, αναρριγούσε.
Και τεντωμένο το ένα χέρι της έσκεπε τα καμπύλα
του Ευρώτα της – όχι όλον, μόνο όσον μπορούσε».
Αποδίδονται στον ποιητή Ρουφίνο που πιθανόν έζησε στο 2ο μ.Χ. αιώνα. Ακόμα και στη μετάφραση διακρίνεται η ποιητική του τέχνη που κατορθώνει να μεταπλάσει το ερωτικό συναίσθημα και να υμνήσει τη χάρη και τη γοητεία της γυναίκας. Διαχρονικά άλλωστε ο έρωτας, ο θάνατος και η φθορά αποτελούν πηγή της ποιητικής έμπνευσης.
«Στέρνο στο στέρνο, στο μαστό της το μαστό μου ακουμπισμένο,
τα ολόγλυκά της χείλη με τα χείλη να έχω κλείσει,
οι δυο μας με την Αντιγόνη μου ένα σώμα – αλλά σωπαίνω
για τα άλλα, για όσα μάρτυρα τον λύχνο είχαμε αφήσει».
Μας περιγράφει με σεμνότητα μια ερωτική συνεύρεση και αφήνει το λύχνο να μαρτυρήσει τα υπόλοιπα. Όσοι ξέρετε τη γλώσσα του λύχνου μπορείτε να τον ρωτήσετε, διαφορετικά αφήστε ελεύθερη τη φαντασία σας. Ο ποιητής Μάρκος Αργεντάριος έζησε πιθανόν τον 1ο π.Χ. αιώνα και το όνομά του μας παραπέμπει στη Ρώμη.
Έχει ειπωθεί ότι η ποίηση είναι εκείνο που χάνεται στη μετάφραση και φυσικά ακόμα κι ο πιο ικανός μεταφραστής δεν μπορεί να αποδώσει πλήρως σε μια άλλη γλώσσα το ρυθμό και την υψηλή ποιητική τέχνη του πρωτοτύπου. Γι αυτό ίσως θα έπρεπε στα Λύκειά μας να διδάσκονται πέρα από τις τραγωδίες, τους ρήτορες και τους ιστορικούς και κάποια ποιήματα των λυρικών ποιητών και γιατί όχι τα επιγράμματα. Έχω την αίσθηση ότι και το μάθημα θα ήταν πιο ευχάριστο και θα ερέθιζε τους μαθητές αργότερα να αναζητήσουν μόνοι τους τα κείμενα αυτά και να καταλάβουν ότι τελικά τα αρχαία δεν είναι μόνο γραμματική και συντακτικό.
* Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος
Πρώτη δημοσίευση: www.patris.gr
Πηγή: timesnews.gr
