Πάνω στην πλατεία Οδησσού, κοντά στην συμβολή των οδών Λουδοβίκου – Ναυαρίνου. Μιλάει η Λίτσα Μπαφούνη, η Ελένη Σταματάκη κρατά τον τηλεβόα. Δίπλα τους κι εγώ.
Ένας περίπατος στα 2001 με θέα ιστορικά κτήρια της πόλης.
[21 με 23 Σεπτεμβρίου 2001. Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Τι μου θυμίζουν αυτές οι λέξεις! Ανάμεσα στους φορείς – συνδιοργανωτές ήταν και η Φιλολογική Στέγη, εξ ου και η δική μου ανάμειξη στα εν λόγω δρώμενα..
Θα σταθώ μόνο στην – σύμφωνα με τον τίτλο που δόθηκε – «ιστορική περιήγηση στην πόλη του Πειραιά με σταθμούς – σημεία αναφοράς τα σημαντικότερα κέντρα άσκησης των εμπορικών και τραπεζικών ανταλλαγών της πόλης κατά τον 19ο και 20ο αιώνα» κι όχι στην έκθεση και την ημερίδα που έγινε στο ΕΒΕΠ.
Ξεναγοί ήταν η Λίτσα Μπαφούνη, ο Νίκος Μέλιος, ο Γιάννης Φρόνιμος κι εγώ. Με την Λίτσα και τον Νίκο το είχαμε κανονίσει σε μια συνάντησή μας στις 26 Ιουνίου 2001. Μετά τις εκδηλώσεις προσπάθησα να συμμαζέψω τις πληροφορίες που άκουσα ή που χρειάστηκε να βρω ώστε να μείνουν κάπου γραμμένες. Σύντομα τις δημοσίευσα σε τρεις συνέχειες στην εφημερίδα «Πειραϊκός Ανεξάρτητος». Τις αντιγράφω πάλι χωρίς νεότερες παρεμβάσεις για να διατηρήσω «ατόφιες» τις τότε γνώσεις μου. Σημειώνω απλά ότι την ίδια Άνοιξη είχαν προηγηθεί και παρακολούθησα στην πόλη παρόμοιες περιηγήσεις, οργανωμένες από την Ομάδα Πολιτισμού του Λιμανιού της Αγωνίας τις οποίες παρουσίασε το ζεύγος Μπαφούνη – Μέλιος…. ]
Την Κυριακή 23 Σεπτεμβρίου, κατά τις 6 το απόγευμα, αυτές οι λίγες δεκάδες Πειραιωτών που ξεκίνησαν με τα πόδια από το πλάι του Ηλεκτρικού Σταθμού για την προγραμματισμένη περιήγηση σε ένα επιλεγμένο τμήμα του εμπορικού κέντρου, στάθηκαν πολύ τυχεροί αφού είχαν την σπάνια ευκαιρία να σταθούν, να μάθουν, να δουν από κοντά την ιστορία των πολύβουων δρόμων, των κυριοτέρων κτιρίων – μεγάρων, ν’ ακούσουν για την ζωή κάποιων εμπόρων που μεγαλούργησαν στα γραφεία και τα καταστήματά τους, μα και για τις Τράπεζες που στεγάστηκαν κάποτε στην περιοχή για την εξυπηρέτηση του κοινού και του επαγγελματικού κόσμου.
Μάθανε λοιπόν ότι όλος ο τόπος γύρω από την πλατεία Οδησσού (Ρούζβελτ, τη γνωστή Λουδοβίκου, από τον πατέρα του Όθωνα) έχει άφθονα υπόγεια νερά που φθείρουν τα θεμέλια και καταστρέφουν με την υγρασία τους, έτσι που τα τυχόν υπόγεια χρειάζονται αντλίες για να μην πλημμυρίζουν.
Το ΕΒΕΠ στεγάζεται στο επιβλητικό του κτίριο από το 1953.
Το οικόπεδο της CITIBANK ανήκει στον Εμμ. Δραγάτση (ψαράδικο στην Ναυαρίνου) και το διατηρητέο της Ναυαρίνου 4 στους Μπατζιόπουλους που έχουν εκεί το πρακτορείο ΠΡΟΠΟ.
Ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου «Σπάρτη» ήταν ο Γεωργακόπουλος. Άφησε πολλούς κληρονόμους (το χωριό του, τον Στόλο, τον Στρατό κι άλλους) που έρχονται και παίρνουν από τον διαχειριστή το ποσοστό τους.
Αξιοσημείωτο είναι ότι πολλά παλιά κτίρια έχουν μεγάλο αριθμό συνιδιοκτητών, ενώ αμέτρητα απ’ αυτά είναι δοσμένα σε ιδρύματα και εκκλησίες.
Στην Καποδιστρίου 11 υπάρχει επιγραφή με την ένδειξη ΨΥΓΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε.
Ο πατέρας Νικόλαος Μανεσιώτης στο ομώνυμο κατάστημα (Ν. Θ. ΜΑΝΕΣΙΩΤΗΣ ΚΑΙ ΥΙΟΣ, 1919, Α. Ε.), είναι ευεργέτης της Αγίας Τριάδας.
Παλιά η Ναυαρίνου λεγόταν Ασκληπιού αφού συνεχίζεται και πάνω από τον ΗΣΑΠ.
Το ξενοδοχείο «Ηλέκτρα», Ναυαρίνου 12, ήταν πριν το «Βύρων». Οι πρώτες ιδιοκτήτριές του, δύο αδελφές, το έδωσαν στην «Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή» (Ο Γεώργιος Ριζάρης ήταν από το Ζαγόρι της Ηπείρου.
Με διαθήκη του στις 15.5.1844 ιδρύθηκε η «Μάνθου και Γεωργίου Ριζάρηδων Εκκλησιαστική Σχολή» που έχει πολλά ακίνητα από δωρεές στον Πειραιά).
Στο «Άρτος και Υγεία» ήταν η Τράπεζα Πειραιώς.
Στην Ναυαρίνου 23 βρίσκεται το μέγαρο της ALPHA BANK, πρώτα Ιονικής Τραπέζης, Ιονικής και Λαϊκής πιο παλιά, Λαϊκής Τραπέζης αρχικά.
Χτίστηκε το 1971-72. Το παλιό μέγαρο, στέγαζε στο ισόγειο και το Χρηματιστήριον Εμπορευμάτων Πειραιώς (ίδρυση 1925), στους ορόφους κάποια χρόνια τους Αδελφούς Γουλανδρή, τον Νταϊφά κ.ά.
Στην θέση της Εθνικής Τράπεζας υπήρχαν στην κατοχή χαλάσματα.
Εκεί έκρυβε τα λαθραία τσιγάρα και τις τσίχλες «Άνταμς» ο Γιάννη Φρόνιμος (Γεννήθηκε το 1934, εμπορεύεται κάλτσες στην Ναυαρίνου 4. Στα 1945 πουλούσε νερό με το κανάτι, με μιά στάμνα και το κατσαρόλι).
Στην οδό Ναυαρίνου. Ομιλητής ο Δημήτρης Κρασονικολάκης, το μικρόφωνο κρατά ο Νίκος Μέλιος.
Η ποτοποιΐα «Κιουρτζή» ιδρύθηκε στα 1922. Ο Σταύρος Γ. Κιουρτζής είχε τα ποτά του, βερμούτ, κονιάκ, λικέρ στην Δ. Γούναρη 39. Το μαγαζί της Ναυαρίνου είναι πια κλειστό. Το αγόρασε ο Ναμίας (χαρτικά).
Στο OLD BAKER’S ήταν τα είδη υγεινής των Αδελφών Αντωνακόπουλοι.
Στην Αριστείδου 33 διατηρείται η επιγραφή «ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΝ Δ. ΜΑΝΤΖΑΡΗ 1876». Τώρα ο «Α. Γ. Κάργιος
και Υιός Ο.Ε.» λειτουργεί από το 1945.
Φτάσαμε στην διασταύρωση των οδών Ναυαρίνου – Γούναρη – Τσαμαδού.
Εδώ ήταν η Πλατεία Αμαξών, Το Αμαξοστάσιον ή Πλατεία Ρήγα Φεραίου απ’ όπου έφευγαν ή έρχονταν τα κάρα γεμάτα εμπορεύματα κι ανθρώπους (το τρένο από Πειραιά για το Θησείο ξεκίνησε στα 1869, το σημερινό μέγαρο του Ηλεκτρικού εγκαινιάστηκε το 1928). Τους πολίτες δρόσιζε μιά πώρινη κρήνη.
Η Δημητρίου Γούναρη τον Ιούνιο του 2001. Έβγαλα την φωτογραφία από παράθυρο του Μεγάρου Παπαδοπούλου (Εθν. Αντιστάσεως 39 – 41 και Δ. Γούναρη). Το παλιό συμβιώνει άναρχα με το καινούργιο. Αυτή η τόσο ιστορική εμπορική οδός θα έπρεπε να προσεχτεί, να ανακαινιστούν τα πέτρινα κτίσματα και να τοποθετηθούν στις εισόδους τους μαρμάρινες επιγραφές με την ερμηνεία χρήσης τους.
Η οδός Γούναρη (Δημήτριος Γούναρης, 1867 – 1922) λεγόταν Μακράς Στοάς.
Είχε στολιστεί με υπέροχα νεοκλασικά – που σώζονται μερικά – και συγκέντρωνε γύρω της τα γνωστότερα πειραϊκά καταστήματα: το πνευματοποιείον του Σταπ (είχε φαρμακείο που έπαιρνε η κυβέρνηση τα φάρμακα για τον στρατό στα 1852) ήταν «εντός της αγοράς, κατά την οδόν η Μακρά Στοά». Επίσης τα μανεστροποιεία του Περίδου, του Μελετόπουλου και του Πάνου δούλευαν εκεί την ίδια εποχή.
Αργότερα «τα υφάσματα των Αφών Ρετσίνα πωλούντα μόνον εις το κατάστημα Φαρμακίδου και Δέδε,
Μακράς Στοάς, πλησίον Αμαξών» (1906).
Στην ίδια οδό, στον τότε αριθμό 51, είχαν τα κονιάκ τους οι Αδελφοί Μπαρμπαρέσου. Ο Μιχαήλ Μπαρμπαρέσος άνοιξε το μαγαζί του στις Σπέτσες το 1845. Με τα παιδιά του Παναγιώτη (πέθανε το 1912) και Ιωάννη συνέχισαν στον Πειραιά. Την επιχείρηση διατήρησε ο Ιωάννης με το γιο του Σπύρο και τα 1921 με τους επίσης γιους του Νικόλαο και Παναγιώτη. Το κτήριο είχε καεί στις 28.5.1995. Ξανακτίζεται από τον Όμιλο Χαραγκιώνη.
Φωτογραφία από το αρχείο μου. Επί της Δ. Γούναρη 11, «Τάκης Τσακίρης. Γιώργος Μουτάφης. Εμπορορράπται». Στην σκιά από κάτω, «ΖΗΤΑ HELLAS» του Ζαφειρόπουλου. Στο κτήριο, που ενώνει την Γούναρη με την Αριστείδου, διατηρείται το φαρμακείο του Κανελλόπουλου, Ναυαρίνου 14.
Θυμόμαστε τον Βασίλειο Τσακίρη με τους γιους του Παναγιώτη, Ιγνάτιο και Γεώργιο να έχουν τα υφάσματα και το γραφείο τους στο ανακαινισμένο πια κτίριο του Χαραμή Παλλάς. Υπήρχε μάλιστα κι ένα ψαλίδι που ανοιγόκλεινε, ο κόσμος έλεγε «πάμε στο ψαλίδι», «είμαι στο ψαλίδι», σαν τοπωνύμιο.
Στην Γούναρη υπάρχουν ακόμα τα μέγαρα του Τσούχλου, του Σφαέλλου, του Γαβριήλ. Μεταξύ της Λυκούργου – Γούναρη και Τσαμαδού, είναι το μέγαρο Πολίτη. Λένε ότι η ο Ιωάννης Πολίτης είχε κόρη την Αγγέλα που παντρεύτηκε τον καθηγητή οφθαλμολογίας Ιωάννη Χαραμή. Η διήγηση συνεχίζει ότι η κόρης τους παντρεύτηκε έναν απόγονο του Βενιζέλου με το ίδιο όνομα. Δεν υπάρχουν οι άδειες ανοικοδομήσεως. Παλαιότερο είναι το κεραμοσκεπές τμήμα προς την Τσαμαδού [Δημ. Γούναρη 12 και Τσαμαδού 2 (επίσημα ονομάζεται ιδιοκτησία Βενιζέλου. Άλλη άποψη, ίσως το κτίριο να ανήκε από κληρονομιά στην Έλενα Σκυλίτση, σύζυγο του Ελευθερίου Βενιζέλου)]. Το πλακοσκεπές προς Λυκούργου χτίστηκε γύρω στα 1920 [Δημ. Γούναρη 10 και Λυκούργου 1 (μέγαρο Πολίτη)]. Στον 1ο όροφο στέγαζε και τη ΓΣΕΕ στα 1928. Στο ισόγειο ήταν οι αποθήκες των Αφών Ρετσίνα, το πρακτορείο τσιγάρων «Καπρίς» του Μπέλλου κ.λ.π.
Σκηνές του εσωτερικού του ξενοδοχείου της ταινίας του Αγγελόπουλου «Το μετέωρο βήμα του πελαργού», γυρίστηκαν εδώ.
Όμως θα αφήσουμε την περιήγηση του υπόλοιπου της διαδρομής για την επόμενη εβδομάδα..
- Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα Πειραϊκός Ανεξάρτητος. Φύλλο 35, Δευτέρα 8 Οκτωβρίου 2001. Στήλη «Εν Πειραιεί τη…». Σελ. 8.
Πηγή: timesnews.gr
